Dit artikel gaat dieper in op volgende veelgestelde vragen:
Wat zijn probiotica?
In onze maag en darmen huizen miljarden bacteriën en andere micro-organismen, de zogenaamde darmflora of het darmmicrobioom. De darmflora van een volwassen mens weegt ongeveer 1 tot 1,5 kilogram.
Als voornaamste functie breekt de darmflora stoffen af die we zelf niet kunnen afbreken. Daarnaast zorgt de darmfora ook voor de synthese van noodzakelijke stoffen, zoals bijvoorbeeld vitamine K.
De darmflora is eigenlijk een ecosysteem op zich dat bestaat uit zowel goede als slechte bacteriën. Daarnaast bevat de darmflora ook gisten en schimmels. Om dit evenwicht gezond te houden, moeten de goede bacteriën de overhand blijven houden.
Op die manier blijven we ook gezond. De levende micro-organismen die lichaamseigen zijn en die, als ze in voldoende hoeveelheden worden toegediend, een gunstig effect op de gastheer hebben, worden probiotica genoemd. De betekenis van probiotica is letterlijk: ‘voor het leven.’
De naam wijst overigens ook op een tegenstelling met ‘antibiotica’, een groep van geneesmiddelen die specifieke bacteriën die ons ziek maken (pathogenen) bestrijden. Probiotica zijn dus altijd levende mico-organismen die het evenwicht in de darmen op peil houden en die hierdoor de gezondheid beïnvloeden van de persoon die ze inneemt.
Wanneer je probiotica wil innemen, is het belangrijk om goed na te kijken dat de probiotica onder de vorm van voedingssupplementen de darmen levend bereiken. Door het maagzuur kunnen bacteriën immers afsterven voordat ze bij de darmen aankomen.
Bovendien moet aan de hand van klinische studies het positieve effect op de gezondheid bewezen zijn vooraleer een bacterie tot de probiotica kan behoren.
Welke soorten probiotica bestaan er en waarvoor zijn ze goed?
Probiotica zijn dus goede bacteriën met een bewezen positief gezondheidseffect. Waarvoor zijn probiotica gezond? Probiotica kunnen onder meer een bijdrage leveren aan:
- Het evenwicht in onze darmflora op peil houden,
- Onze weerstand versterken en ons dus onrechtstreeks beschermen tegen ziektes. 75% van onze weerstand zit immers in onze darmen,
- De cellen van onze darmwand verstevigen en de beschermende slijmlaag dikker maken,
- Ziekteverwekkende bacteriën bestrijden door de productie van anti-toxines, zoals bijvoorbeeld reuterine,
- Constipatie verhelpen, of andere functionele gastro-intestinale ongemakken,
- Probiotica kunnen kolieken of krampen verzachten gedurende de eerste levensmaanden van pasgeboren baby’s en zelfs van huilbaby’s,
- Het risico op eczeem en allergieën verminderen,
- Na diarree de darmwand en het evenwicht in de darmflora herstellen
- Het verminderen van kolieken en de kans op lactose-intolerantie verkleinen bij baby’s.
Probiotica worden meestal verkocht als een samenstelling van verschillende stammen of soorten bacteriën die afhankelijk van de soort waartoe ze behoren een verschillende werking kunnen hebben.
Het is belangrijk om te weten dat niet elk probioticum dezelfde werking heeft. Om een gezondheidseffect te claimen, is informatie tot op het niveau van de bacteriestam noodzakelijk. Zo bestaan er probiotica die vooral actief zijn in de dikke darm, andere probiotica zijn dan weer vooral werkzaam in het maag-darmkanaal. In elk geval worden alle probiotica geklasseerd volgens groep, geslacht, soort en stam.
Bijvoorbeeld de groep van de melkzuurbacteriën bevat het geslacht van de Lactobacilli. Die worden op hun beurt onderverdeeld in verschillende soorten. Zo verwijst de naam Lactobacillus reuteri naar het geslacht Lactobacillus en de soort reuteri.
Tot slot kent men aan iedere soort een stamnaam of -nummer toe zoals bijvoorbeeld Lactobacillus reuteri DSM 17938 of anders (maar dezelfde stam) Lactobacillus reuteri Protectis. Andere voorbeelden van probiotica gespecifieerd tot op stamniveau zijn bijvoorbeeld Lactobacillus casei Shirota.
Een supplement probiotica en de werking ervan hangt dus vooral af van de samenstelling van de bacteriesoorten en de specifieke stammen binnen die soort. Vaak behoren de gecommercialiseerde probitioca onder vorm van voedingssupplementen, drankjes of yoghurts tot de groep van de melkzuurbacteriën. Veel voorkomende geslachten binnen die melkzuurbacteriën zijn de Lactobacilli of de Bifidobacteria.
Het wetenschappelijke onderzoek naar het specifieke gezondheidsvoordeel van probiotica, is nog volop bezig. Vermoedelijk zouden probiotica een gunstige invloed kunnen hebben op nog veel meer processen in ons lichaam dan de processen die hierboven al vermeld zijn.
Zo loopt er bijvoorbeeld onderzoek naar de rol van probiotica bij de ziekte van Crohn of het prikkelbare darmsyndroom. Maar er wordt ook onderzoek gedaan naar de effecten van het gebruik van probiotica bij diabetes type 2, bij een te hoog cholesterolniveau, bij overgewicht of bij een te hoge bloeddruk.
Sommige onderzoeken leggen ook al de link met de mentale gezondheid. Probiotica zouden een positief effect kunnen hebben op depressieve klachten. De resultaten van verder wetenschappelijk onderzoek moeten aworden afgewacht, vooraleer hier verdere conclusies aan te koppelen.
Wanneer kan het helpen om een supplement probiotica in te nemen?
Ook al leven we erg gezond, toch kan het gebeuren dat onze darmflora verstoord raakt. Dat gebeurt vaak door slechte eetgewoonten. Ook roken en alcohol hebben een invloed op onze darmflora. Wanneer je bijvoorbeeld op reis gaat, kan het zijn dat de darmflora onder invloed van het klimaat en door gewijzigde voeding, gekoppeld aan andere hygiënestandaarden dan in België, verstoord raakt.
Maar ook het gebruik van geneesmiddelen zoals antibiotica en – zeker niet onbelangrijk - stress zijn factoren die het evenwicht in onze darmflora kunnen verstoren. Daarnaast hebben ook veel vrouwen tijdens hun zwangerschap last van vervelende symptomen, zoals constipatie of krampen, gelinkt aan een verstoorde darmflora.
In bovenstaande omstandigheden is het aangeraden om de darmflora een duw in de rug te geven en probiotica in te nemen. Maar ook tijdens een periode van darmklachten, bij een lage weerstand, bijvoorbeeld in de donkere wintermaanden, of tijdens en na een antibioticakuur is het belangrijk om probiotica in een voedingssupplement bij te nemen.
Probiotica voor baby’s
Wanneer een baby wordt geboren zijn de darmen nog steriel. De darmflora wordt met andere woorden door middel van de voeding opgebouwd. Wie darmflora zegt, zegt in een adem ook immuunsysteem.
Wie immuunsysteem zegt, zegt tegelijkertijd bescherming tegen ziekteverwekkers, maar ook bescherming tegen het ontwikkelen van allergieën of andere vervelende ziektes en symptomen, zoals bijvoorbeeld kolieken.
Als ouder kan je je pasgeboren kindje helpen bij de vorming van de darmflora door een probioticum toe te dienen onder vorm van een voedingssupplement.
Dit is overigens zeker aan te raden in het geval van een geboorte via keizersnede. Lactobacillus reuteri DSM 17938 (Lactobacillus reuteri Protectis) is één van de stammen die uitvoerig wetenschappelijk onderzocht werd bij een heel grote populatie, en specifiek ook bij jonge kindjes en pasgeboren baby’s.
Deze bacterie blijkt één van de eerste bacteriën die zich in de darmen van de mens ontwikkeld heeft en is afkomstig van de moedermelk. L. reuteri Protectis ondersteunt dus de ontwikkeling van de darmflora van een pasgeboren kind.
Talrijke studies tonen aan dat het extra toedienen probiotica voor een baby een gunstig effect kan hebben.
Wat zijn bronnen van probiotica?
Wanneer je er een gezond en evenwichtig voedingspatroon (niet overmatig rookt, alcohol drinkt) of er een te hoog stressniveau op nahoudt en voldoende beweging hebt, blijft het evenwicht in je darmflora meestal in balans.
Bovendien kan je via bepaalde voedingsmiddelen op een natuurlijke manier probiotica opnemen. Die natuurlijke probiotica zijn vooral melkzuurbacteriën en vind je voornamelijk in voedingsmiddelen die gefermenteerd zijn zoals bijvoorbeeld yoghurt, zuurkool of augurken. Sommige voedingsmiddelen, vooral zuiveldrankjes en yoghurt, zijn soms verrijkt met probiotica.
In de natuurlijke voedingsmiddelen zijn de probiotica echter niet zo werkzaam, omdat de probiotica ofwel in onvoldoende hoeveelheid worden ingenomen en dus ook de darm bereiken, of gewoonweg niet eens levend in de darmen aankomen. Daarom is het vaak veel effectiever om een probioticum in te nemen onder vorm van een voedingssupplement, zo ben je zeker dat de stam(men) de darmen levend bereiken in voldoende hoeveelheid.
Naast voedingsmiddelen die van nature of na bewerking probiotica bevatten, zijn er ook heel wat voedingssupplementen op de markt met probiotica. Die voedingssupplementen met probiotica zijn in capsules verkrijgbaar, maar zijn ook beschikbaar in handige kauwtabletten en poeders in zakjes. Het grote voordeel van zo’n voedingssupplement is dat de bacteriestammen de darmen levend en in voldoende hoeveelheid bereiken.
Er zijn heel wat verschillende voedingssupplementen probiotica op de markt. Niet alle supplementen zijn echter even kwalitatief. Om te bepalen of een supplement probiotica kwalitatief is, moet je in eerste instantie controleren of de volledige naam van de gebruikte bacteriën tot op stamniveau op de verpakking staat.
Daarnaast is het belangrijk dat de bacteriestam voldoende gedoseerd is in de capsule of in de kauwtablet. Die moeten namelijk levend in de darm aankomen. De exacte hoeveelheid is op zich minder belangrijk. Het is wel belangrijk om na te vragen of het gezondheidseffect aanwezig is met de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid.
Ook bevatten de meeste voedingssupplementen een mix van zowel verschillende probioticastammen als probiotica. De werking van al die ingrediënten samen werd zelden of nooit onderzocht, daarom wordt vaak aangeraden om zich te beperken tot supplementen met slechts 1 stam of een combinatie van een voedingssupplement met 1 probioticastam en een voedingssupplement met probiotica.
Ten slotte moeten de gezondheidsclaims die op de verpakking staan, zoals bijvoorbeeld ‘versterkt de weerstand’ ook wetenschappelijk onderbouwd zijn.
Kwalitatieve probiotica supplementen vind je in de apotheek. Van kwalitatieve supplementen probiotica zijn overigens weinig of geen bijwerkingen gemeld. Bij niet-lichaamseigen stammen, zoals bijvoorbeeld de gist Saccharomyces boulardii, moet je toch in sommige gevallen voorzichtig te zijn om geen schimmelinfectie te veroorzaken.
Ook bevatten sommige probiotica voedingssupplementen soms glucose, waardoor ze niet geschikt zijn voor mensen met diabetes.
